Wat zijn psychosociale risico's op het werk en hoe kunnen ze worden voorkomen?

In de huidige professionele wereld zijn psychosociale risico’s op het werk terecht een grote zorg.

Prestatiedruk, te hoge werkdruk, interpersoonlijke conflicten en baanonzekerheid zijn allemaal factoren die bijdragen aan de verslechtering van de psychologische toestand van werknemers.

Inzicht in deze psychologische risico’s is een essentiële stap om ze te voorkomen en een gezonde werkomgeving te bevorderen. Een omgeving waarin werknemers zich zowel persoonlijk als professioneel kunnen ontwikkelen.

Daarom wordt in dit artikel een tipje van de sluier opgelicht over psychosociale risico’s op het werk, met een overzicht van de oorzaken, de gevolgen voor bedrijven en de te nemen preventieve maatregelen.

Psychosociale risico’s op het werk: wat zijn dat?

De allereerste stap in het proces van het voorkomen van psychosociale risico’s (PSR) op de werkplek is het fenomeen begrijpen en identificeren.

Definitie

Per definitie zijn psychosociale risico’s op het werk bedreigingen die de fysieke sfeer overstijgen en de geestelijke gezondheid van werknemers beïnvloeden.

Ze komen voort uit verschillende bronnen, waaronder arbeidsvoorwaarden, het organisatiesysteem en interpersoonlijke relaties binnen het bedrijf.

Psychosociale risico’s op de werkplek

Er kunnen verschillende soorten psychosociale risico’s op de werkplek worden onderscheiden. Deze zijn :

• Stress die voortkomt uit het gevoel niet te kunnen voldoen aan professionele vereisten of verwachtingen;
• Intern geweld, zoals grote conflicten, morele of seksuele intimidatie ;
• Extern geweld tegen werknemers door mensen buiten de organisatie;
• Burn-outsyndroom, gekenmerkt door extreme vermoeidheid en een gebrek aan betrokkenheid bij het werk.

Ook moet worden opgemerkt dat deze psychosociale risico’s niet noodzakelijkerwijs los van elkaar staan, maar elkaar kunnen beïnvloeden en combineren.

Wat zijn de belangrijkste factoren achter deze risico’s?

Psychosociale risico’s en levenskwaliteit op het werk zijn twee concepten die elkaar sterk beïnvloeden.

Om de belangrijkste factoren te identificeren die ten grondslag liggen aan psychosociale risico’s, is het dus meer dan gepast om te kijken naar de kwaliteit van leven op het werk.

Werkvereisten

Wanneer geen rekening wordt gehouden met de arbeidsomstandigheden geen rekening wordt gehouden, kan dit resulteren in werkeisen die gekenmerkt worden door :

• Ongedefinieerde doelstellingen en deadlines, wat leidt tot onzekerheid;
• Te hoge werkdruk weegt op werknemers;
• Meer werkuren, wat leidt tot extra druk;
• Veelvuldige onderbrekingen.

Emotionele eisen

Tijdens hun werk kunnen werknemers worden opgeroepen om om te gaan met emotioneel veeleisende situaties, zoals :

• Gecompliceerde uitwisselingen met verschillende gesprekspartners, waarbij vaardig met emoties moet worden omgegaan;
• De behoefte om je ware gevoelens te verbergen in professionele interacties;
• Het vermogen om te gaan met situaties van fysiek of verbaal geweld op de werkplek.

Verre vanlevenskwaliteit te verbeteren kwaliteit van leven op het werk, leiden deze situaties tot een verslechtering die de gezondheidstoestand van werknemers aantast.

Gebrek aan autonomie en manoeuvreerruimte

Gebrek aan autonomie is ook een van de belangrijkste factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van psychosociale risico’s op het werk. Dit gebrek aan autonomie uit zich in :

• Beperkte bewegingsruimte bij het uitvoeren van taken ;
• Tijdsdruk door het werktempo ;
• Slecht gebruik van de vaardigheden van de werknemer.

Slechte sociale en arbeidsverhoudingen

Psychosociale risico’s op het werk kunnen ook ontstaan als de sociale en werkrelaties binnen het bedrijf niet positief zijn.

Stress, ongerustheid en zelfs desinteresse kunnen bij werknemers ontstaan als gevolg van :

• Conflicten ;
• Vijandigheid;
• Een gebrek aan communicatie;
• Een gebrek aan erkenning voor het werk dat we doen;
• Een gebrek aan solidariteit onder collega’s;
• Intimidatie op de werkplek.

Onzekere werkomstandigheden

Tot slot is de onzekerheid van de werksituatie een belangrijke factor bij het ontstaan van psychosociale risico’s op het werk.

Werknemers kunnen inderdaad angstig worden wanneer ze bezig zijn met situaties zoals :

• Stabiele baan ;
• Onzekerheid over de toekomst van het bedrijf;
• Onzekere arbeidsomstandigheden.

Wat zijn de gevolgen van psychosociale risico’s op het werk?

Als de werkgever geen voorzorgsmaatregelen neemt door middel van preventieve maatregelen die worden verbeterd op basis van verschillende soorten feedbackstellen ze hun werknemers en hun bedrijf bloot aan de gevolgen van psychosociale risico’s op het werk.

Gevolgen voor de gezondheid van werknemers

Psychosociale risico’s op het werk kunnen ingrijpende gevolgen hebben voor de gezondheid van werknemers. De eerste en meest zorgwekkende is hun invloed op de geestelijke gezondheid.

Werknemers die worden blootgesteld aan chronische stress, constante druk, conflicten of pesterijen lopen meer kans om :

• Angststoornissen;
• Depressie;
• Het professionele uitputtingssyndroom, beter bekend als burn-out.

Ook, de inzet van goede werkomstandigheden op de werkplek zo hoog dat posttraumatische stress en zelfs zelfmoordneigingen het gevolg kunnen zijn van een stressvolle werkomgeving.

Deze risico’s kunnen ook bijdragen aan lichamelijke problemen. Langdurige stress kan het risico op hart- en vaatziekten, maag- en darmstoornissen en frequente hoofdpijn verhogen en het immuunsysteem verzwakken, waardoor het kwetsbaarder wordt voor infecties.

Het is ook mogelijk om een verergering of terugval van bestaande chronische ziekten waar te nemen, door de impact van stress op het immuunsysteem en het vermogen van het lichaam om deze reeds bestaande aandoeningen te beheersen.

Gevolgen voor het bedrijf

Als het belang van de klantervaring voor het succes van een bedrijf, is het belangrijk om op te merken dat de ervaring van werknemers net zo belangrijk is.

Wanneer een slechte ervaring van werknemers leidt tot psychosociale risico’s op de werkplek, heeft dit aanzienlijke gevolgen voor het bedrijf. Deze gevolgen omvatten :

• Verhoogd ziekteverzuim: Werknemers die lijden onder stress, conflicten of burn-out zullen eerder afwezig zijn om mentale of fysieke gezondheidsredenen, wat de bedrijfsactiviteiten kan verstoren;
• Verhoogd personeelsverloop: Conflicten en stress op de werkvloer kunnen leiden tot een groot personeelsverloop, waardoor het bedrijf tijd en middelen moet besteden aan het vinden en opleiden van nieuwe werknemers;
• Gebrek aan naleving van schema’s of kwaliteitseisen: Gestresste of niet betrokken werknemers hebben moeite met het naleven van werkschema’s of kwaliteitsnormen van het bedrijf, wat kan leiden tot slechtere prestaties;
• Disciplinaire problemen: Psychosociale risico’s op het werk kunnen ook leiden tot disciplinaire problemen, waardoor de teamcohesie wordt aangetast;
• Verminderde productiviteit: Werknemers die lijden onder psychosociale risico’s op het werk zijn veel minder productief dan anderen, wat een directe invloed heeft op de bedrijfsresultaten;
• Het optreden van werkgerelateerde ongevallen en incidenten: Gestreste werknemers maken veel vaker fouten of krijgen ongelukken;
• Verslechtering van het sociale klimaat: Conflicten en pesterijen dragen bij tot een slecht werkklimaat, wat de cohesie en samenwerking binnen het team ondermijnt;
• Schade aan het imago van het bedrijf: Als problemen in verband met psychosociale risico’s op de werkplek openbaar worden gemaakt, kan dit de reputatie van het bedrijf schaden en zijn vermogen om werknemers te werven en te behouden.

Wat moet je weten om psychosociale risico’s op de werkplek effectief te bestrijden?

Succes in de strijd tegen psychosociale risico’s op het werk vereist bewustzijn van een aantal punten.

De universaliteit van psychosociale risico’s op het werk

Om psychosociale risico’s op de werkvloer effectief te bestrijden, moeten we begrijpen dat deze risico’s niet discrimineren op basis van persoonlijkheid of individuele achtergrond.

In werkelijkheid kan iedereen, ongeacht persoonlijke eigenschappen of achtergrond, te maken krijgen met psychosociale risico’s en de gevolgen ervan ondervinden.

Ervaren werknemers en zeer betrokken managers voelen zich vaak als eerste onwel in een verstoorde werkomgeving.

Het is daarom van vitaal belang dat werkgevers oplettend blijven en de kans op de ontwikkeling van psychosociale risico’s op het werk niet onderschatten.

Het niet-bestaan van “goede stress

Stress op het werk moet niet als noodzakelijk worden beschouwd. Het is zelfs heel belangrijk voor werkgevers om een duidelijk onderscheid te maken tussen stress en motivatie.

Daarnaast is het essentieel om onderscheid te maken tussen “acute stress” en “chronische stress”, omdat deze twee vormen van stress verschillende gevolgen hebben voor de gezondheid.

Als stress af en toe voorkomt, goed wordt beheerd en door het individu wordt geaccepteerd, kunnen de gevolgen ervan binnen bepaalde grenzen draaglijk blijven.

Aan de andere kant, als stress wordt verdragen, vooral als het gedurende langere tijd aanhoudt, spreken we van chronische stress. Dit soort stress put het lichaam van de werknemer uit, met nadelige gevolgen voor zijn of haar gezondheid en met disfunctioneren binnen het bedrijf tot gevolg.

De toegankelijkheid van maatregelen om psychosociale risico’s op de werkplek te voorkomen

Om psychosociale risico’s op het werk te voorkomen, zijn onder andere de volgende oplossingen mogelijk managementstijlen en organisatie.

De investering in tijd om psychosociale risicofactoren en disfuncties in de bedrijfsvoering te begrijpen, te beluisteren en te bespreken is de enige kostenpost.

Deze aanpak is gericht op het verbeteren van de werkomstandigheden en het welzijn van werknemers en heeft een gunstig langetermijneffect. Het stimuleert de betrokkenheid van het team, versterkt de cohesie en bevordert de bedrijfsprestaties.

Wat zijn de principes voor het voorkomen van psychosociale risico’s op de werkplek?

Artikel L. 4121-2 van de Franse arbeidswet beschrijft negen algemene preventieprincipes die als basis dienen voor de preventieaanpak van de werkgever.

• Risico’s vermijden;
• Beoordeel onvermijdelijke risico’s;
• Risico’s aan de bron bestrijden ;
• Denk aan de ergonomie van de werkplek;
• Houd rekening met de stand van de techniek ;
• Werk veiliger maken;
• Preventieacties plannen ;
• Collectieve beschermingsmaatregelen nemen ;
• Geef duidelijke instructies.

Naast het effectief helpen voorkomen van psychosociale risico’s op de werkplek, dragen deze principes ook bij aan werknemersloyaliteit.